Jakość powietrza, którym oddychamy, ma ogromny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie. W miastach i aglomeracjach, gdzie zanieczyszczenie powietrza bywa szczególnie wysokie, coraz częściej zwracamy uwagę na wskaźniki jakości powietrza, takie jak stężenie pyłów zawieszonych, dwutlenku azotu czy dwutlenku siarki. Jednak istnieje również bardziej naturalny sposób monitorowania stanu środowiska, którym oddychamy – porosty.

Fotografia przedstawia porost "Złotorost ścienny" Źródło: Pixabay

Czym są porosty?

Porosty to organizmy, które powstają z symbiozy dwóch organizmów – grzyba i glonów. Wspólnie tworzą strukturę, której nie znajdziemy u innych form życia. Porosty są w stanie przetrwać w ekstremalnych warunkach, co czyni je niezwykle interesującymi w kontekście monitorowania jakości powietrza. Choć są bardzo odporne, ich zdolność do życia i rozwoju jest ściśle uzależniona od czystości powietrza, w którym rosną. Z tego powodu, porosty stają się doskonałymi wskaźnikami ekologicznych warunków otoczenia.

Czym są porosty i dlaczego są takie ważne? Jakie są jego odmiany i jakie mogą mieć zastosowanie? Tajemniczy świat porostów przybliża Zdobysław Czarnowski w kolejnym odcinku cyklu "Oblicza lasów". Prowadzący: Zdobysław Czarnowski Reżyseria: Tomasz Zielonka Zdjęcia: Adrian Frankowski

Materiał wideo z serii "Oblicza lasów" #3 pn.: " Czego nie wiecie o porostach? 

Porosty jako wyznacznik czystego powietrza

Porosty reagują na zmiany jakości powietrza w sposób bardzo wrażliwy, ponieważ ich życie opiera się na absorpcji wody i substancji odżywczych z powietrza, a nie z gleby. Oznacza to, że wszystko, co znajduje się w atmosferze – w tym zanieczyszczenia, takie jak dwutlenek siarki, azotany, metale ciężkie czy dwutlenek węgla – może wpływać na ich rozwój i kondycję. Jak porosty informują o zanieczyszczeniu powietrza?

Porosty pełnią funkcję naturalnych bioindykatorów. Ich obecność i rodzaj mogą wskazywać na różne poziomy zanieczyszczeń:

Brak porostów w danym rejonie – jeśli w danym miejscu nie rosną żadne porosty, może to świadczyć o wysokim zanieczyszczeniu powietrza, szczególnie w miastach czy rejonach przemysłowych. Porosty nie tolerują silnego zanieczyszczenia dwutlenkiem siarki, azotem, ani spalinami samochodowymi, przez co ich brak może wskazywać na poważne problemy z jakością powietrza.

Fotografia przedstawia porosty pokrywające pęd drzewa Źródło: Pixabay

Rodzaj porostów – różne gatunki porostów są wrażliwe na inne zanieczyszczenia. Na przykład, porosty typu "Xanthoria parietina" są bardziej odporne na obecność dwutlenku siarki, podczas gdy inne, takie jak "Lecanora", wymagają czystszego powietrza. Obecność tych bardziej wrażliwych gatunków może wskazywać na mniejsze zanieczyszczenie powietrza.

Zmiany w ich kondycji – jeśli porosty w danej okolicy zaczynają więdnąć lub zanikać, może to świadczyć o narastającym zanieczyszczeniu powietrza. Wysokie stężenie dwutlenku azotu, spalin czy metali ciężkich sprawia, że porosty nie są w stanie prawidłowo rosnąć.

Jakie porosty rosną w czystym powietrzu?

W czystym powietrzu możemy spotkać porosty, które są bardzo wrażliwe na jakiekolwiek zanieczyszczenia. Należą do nich m.in. porosty należące do rodzaju "Usnea" (znane jako brodaczki), "Lobaria" czy "Bryoria". Te organizmy wymagają środowiska wolnego od spalin i przemysłowych zanieczyszczeń, a ich obecność w danym rejonie jest jasnym wskaźnikiem czystego powietrza.

Grafika przedstawia rodzaje porostów Źródło: PGI

Współczesne badania coraz częściej wykorzystują porosty do monitorowania jakości powietrza, szczególnie w obszarach, gdzie nie ma wystarczającej ilości stacji pomiarowych. Naukowcy analizują gatunki porostów, ich zdrowie oraz rozmieszczenie w danym obszarze, aby określić poziom zanieczyszczeń atmosferycznych. W ten sposób porosty stają się bezcennymi pomocnikami w walce o lepszą jakość powietrza.

Pamiętaj, że porosty, choć cenne w monitorowaniu jakości powietrza, nie są jedynym wskaźnikiem. Dla pełniejszego obrazu warto korzystać także z danych z monitoringu jakości powietrza, dostępnych w Internecie lub za pośrednictwem aplikacji mobilnych.