Rezerwaty to wydzielone obszary o szczególnych wartościach przyrodniczych, zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym. Ogranicza się tam gospodarkę leśną. Spośród 1441 rezerwatów, które mamy obecnie w Polsce, 671 to rezerwaty leśne o łącznej powierzchni ponad 61 tys. ha. Rezerwaty stanowią 1,6 proc. powierzchni lasów zarządzanych przez LP.

Rezerwat Dębno nad Wartą

Celem ochrony jest zachowanie stanowisk rzadkich zwierząt bezkręgowych i ich siedlisk, w tym wilgotnych lasów i źródlisk warunkujących istnienie unikatowych mikrosiedlisk, zróżnicowanych populacji zwierząt bezkręgowych, szczególnie rzadkich i chronionych gatunków mięczaków oraz bogatych pod względem gatunkowym zbiorowisk roślinnych. Obszar rezerwatu objęty jest na całej powierzchni ochroną czynną. Rezerwat położony jest na południowym skraju doliny Warty, w obniżeniu terenowym. Wchodzi w skład większego kompleksu leśnego. Charakterystyczną cechą rezerwatu jest system źródlisk oraz wypływających z nich niewielkich cieków wodnych, które płynąc na północ uchodzą do starorzeczy Warty. Dominują tu siedliska grądu środkowoeuropejskiego Galio silvatici-Carpinetum oraz łęg wiązowojesionowy Ficario-Ulmetum minoris. Na terenie obiektu stwierdzono występowanie 210 gatunków roślin naczyniowych. Wilgotne lasy liściaste utworzone przez wielogatunkowe i piętrowe drzewostany liściaste stanowią optymalne siedlisko dla wielu gatunków ślimaków zapewniając im odpowiednio stałą wilgotność oraz wysoki poziom związków wapniowych w glebie. Wśród żyjących tu przedstawicieli ślimaków stwierdzono obecność 20 gatunków, w tym Vertigo angustior – poczwarówkę zwężoną (gatunek chroniony, ujęty w Polskiej Czerwonej Liście Zwierząt jako gatunek niższego ryzyka LR oraz w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej). Rozporządzenie Nr 205/06 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 19 października 2006 r. ustanawia plan ochrony rezerwatu. W dokumencie przewidziano wykonanie działań ochronnych mających na celu ograniczenie penetracji rezerwatu oraz eliminację gatunków obcych geograficznie.

Rezerwat Dwunastak

Celem ochrony przyrody w tym rezerwacie jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych fitocenoz grądu Galio sylvatici-Carpinetum i łęgu jesionowo-olszowego Fraxino-Alnetum oraz zapewnienie swobodnego przebiegu procesów ekologicznych zachodzących w ekosystemie leśnym. Dominującym zbiorowiskiem leśnym rezerwatu jest zespół grądu środkowoeuropejskiego. Wiek najstarszego drzewostanu dębowego sięga 185 lat. Rozporządzenie nr 23/07 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 6 września 2007 r ustanawia plan ochrony rezerwatu. Plan zakłada wykonanie działań ochronnych ograniczających występowanie czeremchy amerykańskiej i robinii akacjowej, zwiększających zasoby martwego drewna, ograniczanie śmiecenia i zwiększających odporność na wiatry wywalające (otulina). Otulinę wyznaczono w rozporządzeniu Nr 14/07 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 5 czerwca 2007 r. Obejmuje ona pododdziały 107h, 112a,g,h, 113a,c,k, 127a obrębu Czeszewu o łącznej powierzchni 13,79 ha.

Czeszewski Las

Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie kompleksu naturalnego lasów i starorzeczy na terenie zalewowym Warty wraz z ich typową dla lasów łęgowych florą i fauną. Było to możliwe dzięki współpracy Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu z Nadleśnictwem Jarocin oraz PGW Wody Polskie. Rezerwat przyrody ma bardzo długą historię. Zacząć trzeba od tego, iż tereny znajdujące się w dolinie Warty pomiędzy Orzechowem a Czeszewem zwane są i znane są Uroczyskiem Czeszewo. Mianowicie w roku 1959 we wschodniej części Uroczyska Czeszewo utworzono dwa rezerwaty przyrody: „Czeszewo”, o powierzchni 23,7 ha oraz „Lutynia”, o powierzchni 43,41 ha. W roku 2004 r. powstał rezerwat o dzisiejszej nazwie „Czeszewski Las”, którego powierzchnia wynosiła 223,09 ha, obejmujący swym zasięgiem rezerwaty „Czeszewo” i „Lutynia”.W 2021 roku rezerwat powieksza swoje granice o zachodnie i południowo zachodnie lasy tworzac powierzchnię 534,12ha.Ze względu na ścisłą zależność szaty roślinnej Uroczyska Czeszewo od wód, do powiększonego rezerwatu włączono także ujściowy odcinek Lutyni o długości 3,3 km, wzdłuż którego występują łęgi wiązowo-jesionowe Querco-Ulmetum z ponad stuletnimi drzewostanami z dębem szypułkowym i jesionem wyniosłym. Stare, naturalne lasy Uroczyska Czeszewo charakteryzują się występowaniem szeregu rzadkich gatunków entomofauny, w tym w szczególności zagrożonych gatunków z grupy chrząszczy, co stawia rezerwat przyrody „Czeszewski Las” w pierwszej dziesiątce najzasobniejszych w te gatunki obiektów małopowierzchniowych w Polsce. W granicach rezerwatu przyrody znajdują się bardzo liczne stanowiska kozioroga dębosza, pachnicy dębowej oraz ciołka matowego. Wysoką wartość przyrodniczą potwierdzają także badania nad awifauną tego terenu. Niezwykle duże odnotowuje się na terenie rezerwatu zagęszczenie dzięcioła średniego. W Uroczysku Czeszewo dochodzi do 2,5 pary/10 ha lasów liściastych w wieku > 80 lat i stanowi najwyższe zagęszczenie tego gatunku w kraju. Utrzymanie stabilnych warunków siedliskowych dzięcioła średniego na omawianym obszarze jest niezbędne w celu zachowania jego właściwego stanu ochrony w całym obszarze Natura 2000 Dolina Środkowej Warty PLB300002 oraz w skali całego regionu. Wśród lokalnej ornitofauny na uwagę zasługuje obecność kilku par nurogęsi Mergus merganser, który podchodzi do lęgów jedynie nad Lutynią, gdzie znajduje bezpieczne i spokojne warunki do rozmnażania. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż w granicach powiększonego rezerwatu przyrody „Czeszewski Las” zinwentaryzowano aż 331,17 ha siedlisk przyrodniczych stanowiących przedmioty ochrony w obszarze Natura 2000 Lasy Żerkowsko-Czeszewskie PLH300053, co stanowi ponad 90% całkowitej powierzchni, o którą powiększony zostaje rezerwat przyrody. Siedliska te reprezentowane są przez 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nymphaeion, Potamion; 91F0 Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum) oraz 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum). W konsekwencji wyżej wymienionych walorów przyrodniczych uznano, że powierzchnia rezerwatu powinna zostać powiększona o tereny przyległe, chroniąc znaczną część Uroczyska Czeszewo. Pozytywna współpraca pomiędzy Regionalną Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu oraz zarządcami terenu – Nadleśnictwem Jarocin oraz PGW Wody Polskie doprowadziła do wypracowania nowej granicy rezerwatu, uwzględniającej ochronę naturalnego kompleksu lasów i starorzeczy na terenie zalewowym Warty.

 Rezerwat Czeszewski Las - Podróże po Wielkopolsce  Autor: TVP 3 Poznań

Postanowiono nie planować w PUL zabiegów ospodarczych w wydzieleniach objętym projektowanym rezerwatem. Zaznaczyć trzeba, że tereny objęte planowanym powiększeniem rezerwatu są obszarem trudnodostępnymi, a gospodarka leśna prowadzona tu była w bardzo ograniczonym zakresie. Rozporządzenie Wojewody Wielkopolskiego Nr 53/2004 z dnia 13 grudnia 2004 r. ustanawia plan ochrony rezerwatu. Dokument przewiduje wykonanie działań ochronnych mających na celu zapobieżenie przesuszeniu siedlisk, presji ludności, deficytu rozkładającego się drewna, deficytu biotopów kozioroga dębosza, ekspansji niecierpka drobnokwiatowego, zaprzestania użytkowania łąk oraz zamierania dębu i jesionu. Działania przewidziane do przeprowadzenia przez nadleśnictwo zostały już wykonane (prace hydrotechniczne, przesunięcie drogi i budowa mostu, ograniczenie prac leśnych do zabiegów ochronnych). Koszenie łąk rezerwatowych prowadzone jest systematycznie przez nadleśnictwo. Na terenie rezerwatu Czeszewski Las rośnie wiele drzew o okazałych rozmiarach – do najciekawszych należy uznana za pomnik przyrody grupa 39 starych dębów (do 620 cm obwodu) w oddz. 178a,d. Powierzchniowo dominują zbiorowiska grądów środkowoeuropejskich i łęgów jesionowo-wiązowych, z dużym udziałem starodrzewi, położonych na najniższej terasie rzeki Warty, z zachowanymi starorzeczami z typową dla nich roślinnością. Część terenu jest nieregularnie zalewana wodami Warty w okresie ich wysokich stanów wczesnowiosennych. Bogata i obfitująca w cenne gatunki flora roślin naczyniowych rezerwatu liczy około 500 taksonów. Wśród panujących powierzchniowo łęgów wiązowo-jesionowych i grądów środkowoeuropejskich stwierdzono występowanie 6 gatunków roślin objętych ochroną: centurię pospolitą Centhaurieum erythraea, storczyk szerokolistny Dactylorhiza majalis, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, gnieźnik leśny Neottia nidus-avis, grzybienie białe Nymhaea alba i podkolan biały Platanthera bifolia. Rezerwat jest miejscem występowania najcenniejszych w skali kraju i regionu gatunków mchów i wątrobowców, w tym taksonów potwierdzających naturalny charakter zbiorowisk leśnych. Stwierdzono tu występowanie tzw. reliktów puszczańskich, do których należy aż 7 gatunków mszaków epifitycznych: Anomodon attenuatus, A.viticulosus, A. longifolius, Homalia trichomanoides, Neckera complanata, Porella platyphylla i Ulota crispa. Fauna rezerwatu jest typową i dobrze zachowaną fauną „puszczańskiego” kompleksu lasów liściastych, z udziałem m.in. bielika, bogatych populacji dzięcioła średniego i muchołówki małej, łucznika, ciołka i występującego tu na jedynym stwierdzonym w Wielkopolsce stanowisku rzemlika kropkowanego. Fauna ptaków lęgowych i prawdopodobnie lęgowych liczy około 75 gatunków. W drewnie ponad 300 letnich dębów szypułkowych znalazły dogodne warunki do życia i rozwoju rzadkie, chronione gatunki owadów – kozioróg dębosz Cerambyx cerdo i pachnica dębowa Osmoderma eremita. W sąsiedztwie starorzecza Warty zachowało się grodzisko stożkowate zwane Szwedzkim Szańcem.

Materiał filmowy

źródło: YouTube

Mapa poniżej przedstawia rozmieszczenie rezerwatów na terenie Nadleśnictwa Jarocin /Geoserwis/.

Granice nowo powiększonego rezerwatu

Zapraszamy do zapoznania się z ciekawymi pozycjami Nadleśnictwa Jarocin. Wśród nich "Przewodnik Czeszewski Las" (wyd. 2008r) oraz film DVD prezentujący uroczysko oraz system retencjonowania wody (wyd. 2008r., wznowiono w 2015r). Dla zainteresowanych również album "Czeszewski Las - Kadry GPS" ukazujący urokliwe miejsca wraz z współrzędnymi opisującymi punkt w terenie.