W polskiej tradycji Bożonarodzeniowej las zajmuje szczególne miejsce. Staropolskie obrzędy związane z Wigilią i Nowym Rokiem czerpią jeszcze z przedchrześcijańskich wierzeń, łącząc je z chrześcijańską symboliką i tradycją. Wigilijny las był symbolem życia, odrodzenia i bliskości z naturą, co znalazło wyraz w licznych tradycjach, które kontynuowano również na początku nowego roku.

Zdjęcie przedstawia nakryty swiątecznie stół wigilijny przyzdobiony gałązkami świerkowymi Fot. Pixabay

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów tych obrzędów było przynoszenie do domu choinki, nazywanej Drzewem Życia. Wierzono, że gdy wigilijna choinka zacznie gubić igły tuż po świętach, jest to znak nadchodzącego szczęścia i odrodzenia w Nowym Roku. Jeśli jednak igły pozostawały na drzewku aż do końca stycznia, wróżyło to spokojny, lecz mało obfity rok.Choinka, ozdabiana naturalnymi elementami, takimi jak jabłka, orzechy czy pierniki, symbolizowała dostatek, płodność i światło. Wierzono, że chroni dom przed złymi mocami i przynosi szczęście w nadchodzącym roku. Zielone gałęzie drzew iglastych pojawiały się również w Nowy Rok jako znak odrodzenia, nadziei i ciągłości życia. 

Sianko pod obrusem, kładzione podczas wigilijnej wieczerzy, przypominało o pokorze i prostocie, a także o narodzinach Jezusa w stajence. Było również symbolem bliskości z ziemią i jej darami. Podobnie jak podczas Wigilii, w Nowy Rok kładziono nacisk na harmonię z naturą, pozostawiając jedzenie dla zwierząt leśnych, co miało zapewnić dobre plony i równowagę w nadchodzącym roku.

Zdjęcie przedstawia koziołki karmione sianem w zimie Fot. Pixabay

Zdjęcie przedstawia dwa bawiące się białe konie przy gospodarstwie Fot. Pixabay

Szczególną rolę w tych obrzędach odgrywały zwierzęta. Wierzono, że w noc wigilijną mogą one mówić ludzkim głosem, co podkreślało ich wyjątkowe miejsce w świecie natury. Ludzie dzielili się z nimi opłatkiem i resztkami wieczerzy, okazując wdzięczność i prosząc o opiekę. Podobne gesty powtarzano w Nowy Rok, traktując to jako wyraz szacunku dla przyrody.

Zdjęcie przedstawia niewielkie ognisko zimą Fot. Pixabay

W niektórych regionach Polski, takich jak Podlasie, Polesie czy Kurpie, rozpalano wigilijne ogniska, które miały odpędzać złe duchy i zapewniać pomyślność. Zwyczaj ten przenosił się także na obchody noworoczne, gdzie ogniska symbolizowały oczyszczenie przestrzeni ze złych energii i otwarcie nowego rozdziału w życiu społeczności.

Zdjęcie przedsatwia paśnik leśny zimą Fot. Pixabay

Zdjęcie przedstawia wiszący karmnik dla ptaków z kryciem świerkowym od strony daszku Fot. Pixabay

Kolędowanie w lasach było wyrazem wdzięczności za dary natury i prośbą o jej obfitość w przyszłym roku. Śpiewano pieśni i zostawiano drobne podarunki dla zwierząt. Te rytuały, praktykowane m.in. na Kaszubach i Podkarpaciu, wzmacniały więź między człowiekiem a przyrodą.

Zdjęcie przedstawia młyn na Poldlasiu w zimie Fot. Pixabay

Wszystkie te tradycje łączyła głęboka symbolika: harmonia z naturą, odrodzenie i nadzieja na pomyślność w nadchodzącym roku. Choć wiele z tych zwyczajów uległo zapomnieniu, ich przesłanie pozostaje aktualne, przypominając o potrzebie troski o środowisko i szacunku dla dziedzictwa kulturowego.