Witaj Kasjanie! Chcielibyśmy dziś z naszymi czytelnikami wziąć pod lupę topinambur. Wiem, że jesteś hodowcą tej jak się cały czas zdaje jeszcze mało popularnej rośliny. Spróbuj odpowiedzieć zatem skąd wzięła się u nas w kraju ta roślina, czy ma powiązania z naszą kulturą.

Topinambur przywędrował do Europy na początku XVII wieku wraz z francuskim kolonizatorem Samuelem Champilian'em, któremu pomógł przetrwać srogie zimy na obcym lądzie. Podobnie jak Indianie uwierzył w życiodajną moc tej rośliny.Szybko stał się bardzo popularny w Europie, przez około 200 lat spełniał rolę jaką dziś odgrywa ziemniak. Obecnie jest on bardzo niszowym warzywem jednak z roku na rok jego popularność wzrasta. Roślina występuje w opisach pod różnymi nazwami tj. słonecznik bulwiasty, karczoch jerozolimski, gruszka ziemna, bulwa (Helianthus tuberosus), świni orzech, bulba, gdula, świński chleb oraz dość wyszukana nazwa trufla kanadyjska.

Czy istnieją jakieś odmiany tej rośliny, a jeżeli tak to które są najbardziej pożądane?

W Polsce rozróżniamy dwie odmiany Topinamburu: biała „albik" oraz czerwona, bądź jak kto woli czasem różowa o nazwie „rubik". Ma bardzo wiele właściwości leczniczych , "bijąc" ziemniaka pod każdym względem. Badania wykazały że poziom bioenergii topinamburu jest wyższy niż żeńszenia oraz czosnku.

Skąd pomysł na jej hodowlę, czy uprawa jest prosta w założeniu, jakie zabieg należy wykonywać od momentu wysiewu do zbioru. Jakie ma upodobania co do gleby, miejsca występowania, wody czy pielęgnacji?

Topinambur w mojej rodzinie jest uprawiany już 28 lat co stanowi o małej tradycji. Pierwszy hektar został posadzony przez mojego ojca (leśniczy w nadleśnictwie Grodziec, leśnictwo Kaźmierka) i docelowo miał stanowić schronienie dla bażantów przed drapieżnikami. Zupełnym zbiegiem okoliczności postanowiłem około 10 lat temu spróbować znaleźć nabywców za pośrednictwem Internetu. Z roku na rok rzesza klientów się powiększała przekraczając nasze oczekiwania, ale to dobrze. Topinambur jest roślina o zdumiewających zdolnościach adaptacyjnych. Rośnie zarówno na glebach słabych i zasobnych. Potrafi przetrwać nawet okres deficytowy w wodę oraz przymrozki do -52 St. C. Zbiór oraz sadzenie (jednorazowo na 50 lat) jest dokonywane od listopada do maja. Do zbioru można używać tradycyjnych kombajnów ziemniaczanych

Dla naszych czytelników, tych którzy może nie wiedzą jak wygląda omawiana roślina, opowiedz proszę o jej budowie. Co się nadaje do spożycia, lub wtórnego wykorzystania?

Bulwa swym kształtem przypomina imbir, gdyż posiada amorficzne kształty, a to co ukazuje się naszym oczom, czyli część nadziemna jest bardzo podobna do słonecznika. Inna nazwa tego warzywa to właśnie słonecznik bulwiasty. Z łodyg możemy produkować biomasę w postaci zrębek. Można ją również przetworzyć na pellet lub brykiet. Istnieje możliwość wytwarzania biogazu zarówno z łodyg jak i z bulw. W krajach zachodniej europy sieczka z łodyg topinamburu jest wykorzystywana na podłoże dla grzybni. Część podziemna może być przetwarzana przez wiele gałęzi przemysłu, a oto kilka przykładów: syropy fruktozowe, leki dla diabetyków, alkohol, naturalny konserwant w piekarnictwie, szampony do włosów, kremy odmładzające. W rolnictwie stosowany jako pasza dla zwierząt gospodarskich. Trudno szukać drugiej rośliny, która może znaleźć tak szerokie zastosowanie.

To prawda, że Twoja rodzina jest zawodowo związana z lasem, opowiesz nam o tym?

Moja żona Lidia jest specjalistą ds. Edukacji w nadleśnictwie Grodziec. Mój ojciec Mirosław Mikołajczyk, który również pracuje w tym samym nadleśnictwie, jest obecnie leśniczym w Leśnictwie Stara Kaźmierka. W przeszłości mój pradziadek Tomasz Mikołajczyk był Gajowym w leśnictwie Ladorudz (obecnie nadleśnictwo Koło), oraz dwóch jego synów: Leśniczowie Stefan oraz Mieczysław Mikołajczykowie również poszli w ślady mojego pradziadka. Niestety jeden z nich (Stefan Mikołajczyk) zginął z rąk najeźdźcy, podczas walk II wojny światowej. W jego leśniczówce znajdowała sie radiostacja AK, która została zdemaskowana później przez hitlerowców.

Opowiadałeś, że zainteresowanie tą rośliną jest całkiem spore. Proszę powiedz zatem kto jest głównym odbiorcą tej produkcji. Czy są to koła łowieckie, prywatni lokalni mali odbiorcy, czy też duże firmy?

Głównymi odbiorcami tej rośliny są głównie firmy z branży farmaceutycznej, spożywczej, gorzelnie oraz koła łowieckie które obsadzają topinamburem poletka zaporowe. Większość firm to przedstawiciele odbiorców zagranicznych. Na naszym rodzimym rynku topinambur nie jest tak spopularyzowany jak w innych częściach Świata. Mam też nadzieję, że kiedyś się to zmieni.

Mówi się o wielu zastosowaniachwłaściwościach leczniczych, opowiesz nam o tym bliżej?

Topinambur jest warzywem, o bardzo bogatej zawartości składników odżywczych. Może być wykorzystywany w leczeniu i profilaktyce wielu schorzeń i chorób. Jego rola w tych procesach jest nie do przecenienia, dlatego warto przyjrzeć się bliżej tej roślinie. Zawiera białka, cukry, aminokwasy i węglowodany, posiada dwukrotnie wyższą zawartość witamin C i B1 niż w tradycyjnym ziemniaku. Ponadto zawiera witaminy i pierwiastki tj: B2, B6, C, i E, potas, cynk, fosfor, żelazo. Topinambur posiada naturalne właściwości konserwujące. Ta niepozorna bulwa zawiera Inulinę, która w procesie hydrolizy w organizmie człowieka zamienia się we fruktozę. Mogą ją bezpiecznie spożywać chorzy na cukrzycę. Żywym przykładem na jej skuteczność w zwalczaniu cukrzycy są wyniki badań wśród mieszkańców Przedkaukazia, gdzie nie stwierdzono ani jednego przypadku zachorowania na tę chorobę. Topinambur jest tam uprawiany od ponad 100 lat. A to ważna informacja tym bardziej, że Światowa Organizacja Zdrowia odnotowuje obecnie rekordowy współczynnik zachorowań wynikających z defektu produkcji lub działania insuliny wydzielanej przez komórki beta trzustki. Ponadto topinambur przyczynia się do normalizacji glikemii (cukrzyca typu II), posiada korzystny wpływ na rozwój retinopatii cukrzycowej, obniża cholesterol, ma właściwości detoksykacyjne (metale ciężkie, radionuklidy, alkohol), zwiększa kurczliwość jelita zapobiegając zaparciom, zapobiega infekcjom dróg moczowych, odbudowuje osłonę śluzową żołądka, reguluje ciśnienie krwi, spowalnia procesy starzenia się komórek i wspomaga metabolizm. Topinambur ma działanie hepatoprotekcyjne i immunostymulujące, które jest nieodzownym elementem w terapii nowotworów.

Jak można zatem spożywać topinambur i którą jego część? Czy korzeń np. wymaga obierania, jakie jej elementy poddajemy obróbce termicznej, czy można ją spożywać na surowo jak większość warzyw i jaki odczujemy smak?

Można go jeść na surowo, można gotować, smażyć i piec. Jadalną częścią roślin są bulwy, wewnątrz żółte lub białawe, czerwono lub niebiesko nabiegłe, kruche. Mają słodki, orzechowy smak, porównywany do karczocha i orzechów brazylijskich. Przed spożyciem wymagają oczyszczenia za pomocą szczoteczki i dokładnego umycia.  Jeżeli chcesz obrać bulwę z cienkiej skórki, zaraz po tej czynności zanurz topinambur na 5 minut w zimnej zakwaszonej wodzie (litr wody i sok z połówki cytryny), ponieważ bulwy szybko ciemnieją ze względu na dużą zawartość żelaza. Bulwy zawierają inulinę, nie trawioną przez ludzi dlatego należy je poddać obróbce termicznej (przegotowania, gotowania na parze lub pieczenia). Pamiętajcie, że podczas gotowania należy uważać, by nie rozgotować bulw. Im dłużej gotujemy tym stają się one słodsze. Ze względu na to, że najwięcej witamin znajduje się tuż przy powierzchni bulw, nie zaleca się ich obierania. Gotując bulwy zaleca się dodanie octu do wody. Walory smakowe poprawia dodanie do potrawy startej gałki muszkatołowej. Bulwy nadają się znakomicie do przygotowywania zup, delikatnych frytek, zapiekanek, a także chipsów.

Link do Dzień Dobry TVN - wywiad archiwum 2013