Pojęcie to oznacza, że ze względu na zdolność tych gatunków do ekspansji poza swoim naturalnym zasięgiem, mogą one spowodować poważne zagrożenie dla różnorodności biologicznej na terenie Unii Europejskiej, a w przypadku niektórych gatunków także dla gospodarki czy zdrowia człowieka. W związku z tym od 2 sierpnia br. zakazane będzie m.in. ich przetrzymywanie, sprzedaż czy wwóz na teren Unii. Ponadto stwierdzenie tych gatunków w środowisku należy zgłosić do gminy.

Zapas IGO - Podmioty (np. szkółki roślin, sklepy zoologiczne) posiadające zapasy tych roślin lub zwierząt będą miały prawo od 2 sierpnia br. przetrzymywać i przemieszczać je:
- przez rok (do 2.08.2025 r.) – w celu sprzedaży lub przekazania do celów niekomercyjnych innym podmiotom posiadającym stosowne zezwolenie,
- do dwóch lat (do 2.08.2026 r.) – w celu sprzedaży lub przekazania innym podmiotom prowadzącym badania naukowe lub ochronę ex situ, bądź wykorzystującym IGO do celów medycznych, posiadającym stosowne zezwolenie.
Posiadacz zapasu IGO powinien zapewnić przetrzymywanie i przemieszczanie zapasu IGO w odpowiednim obiekcie izolowanym oraz podejmować niezbędne środki w celu uniemożliwienia rozmnażania, rozprzestrzeniania się lub ucieczki IGO.

Jeśli posiadacz zapasu IGO przez 2 lata nie sprzedał lub nie przekazał IGO, to jest zobowiązany poddać zwierzę uśmierceniu (zgodnie z zasadami określonymi w ustawie) lub – w przypadku rośliny – unieszkodliwieniu, w warunkach uniemożliwiających rozprzestrzenienie się tego zwierzęcia lub tej rośliny. Wówczas należy o tym powiadomić regionalnego dyrektora ochrony środowiska w terminie 7 dni. Więcej informacji na stronie: Inwazyjne gatunki obce (IGO) - Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska - Portal Gov.pl

Zwierzęta domowe jakie wytyczne tutaj - w przypadku osób, które posiadają te gatunki jako zwierzę domowe (np. platanę szponiastą w terrarium), powinny one złożyć wniosek o wydanie zezwolenia na jego przetrzymywanie i przemieszczanie do Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska jak najszybciej, nie później jednak niż do 2 lutego 2025 r. Uwaga! Wnioski złożone po tym terminie nie będą mogły być rozpatrzone. Należy pamiętać, aby wnioski były złożone w formie pisemnej lub elektronicznej za pomocą ePUAP, opatrzone podpisem elektronicznym/zaufanym (formularz wniosku). Możliwe jest także przekazanie zwierzęcia podmiotowi posiadającemu stosowne zezwolenie lub do azylu dla zwierząt albo poddanie zwierzęcia uśmierceniu przez lekarza weterynarii (należy powiadomić o tym zdarzeniu regionalnego dyrektora ochrony środowiska w terminie 7 dni). 

Rozszerzenie listy IGO podlegających ograniczeniom unijnym nastąpiło na mocy rozporządzenia wykonawczego Komisji Europejskiej Nr 2022/1203 z dnia 12 lipca 2022 r., zmieniającego rozporządzenie wykonawcze (UE) 2016/1141 w celu aktualizacji wykazu inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii (Dz. U. UE. L. z 2022 r. Nr 186, str. 10).

W skali światowej wpływ inwazyjnych gatunków stanowi aktualnie największe - na równi z utratą siedlisk - zagrożenie dla różnorodności biologicznej. Pojawienie się gatunków obcych oznacza zazwyczaj niebezpieczeństwo dla rodzimych zwierząt i roślin. Zwierzęta z innych części świata przenoszą grzyby, choroby i patogeny, na które nasze organizmy nie wykształciły w sobie odporności.W poniższym odcinku Tomek Zielonka będzie próbował uzyskać informacje dotyczące wpływu obcych gatunków na polską przyrodę.

Las bliżej nas - Gatunki obce i inwazyjne dla Lasy Państwowe

Jaki może to mieć wpływ na polskie lasy?

Gatunki inwazyjne stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa lasów państwowych, ponieważ mogą prowadzić do zaburzeń w ekosystemach leśnych, zmniejszenia bioróżnorodności oraz obniżenia ich zdolności do pełnienia funkcji ochronnych i gospodarczych. Inwazyjne rośliny, zwierzęta i mikroorganizmy mogą negatywnie wpłynąć na strukturę, funkcjonowanie i zdrowie lasów, co w dłuższym czasie może prowadzić do poważnych konsekwencji dla całych ekosystemów leśnych.

1. Zmniejszenie bioróżnorodności
Gatunki inwazyjne mogą wypierać rodzime rośliny i zwierzęta, co prowadzi do spadku bioróżnorodności. W lasach państwowych, które pełnią kluczową rolę w zachowaniu rodzimej flory i fauny, zmniejszenie liczby gatunków rodzimych może zaburzyć równowagę ekologiczną i wpłynąć na stabilność całego ekosystemu.

2. Zmiany w strukturze ekosystemu
Inwazyjne gatunki mogą zmieniać strukturę roślinności, np. poprzez dominację nad gatunkami rodzimymi lub tworzenie jednolitych zarośli, co może prowadzić do zmniejszenia różnorodności mikrohabitów. W wyniku tego zmieniają się warunki siedliskowe dla innych organizmów, w tym zwierząt i mikroorganizmów.

3. Zwiększone ryzyko pożarów i chorób
Niektóre gatunki inwazyjne, jak np. niektóre drzewa czy rośliny krzewiaste, mogą zwiększać ryzyko pożarów w lasach. Ponadto, inwazyjne mikroorganizmy (np. grzyby) mogą prowadzić do nowych chorób, które zagrażają zdrowiu drzew. Wprowadzenie patogenów i szkodników spoza regionu może wywołać epidemie, które poważnie osłabią ekosystemy leśne.

4. Zaburzenia w cyklu obiegu substancji odżywczych
Gatunki inwazyjne mogą zmieniać sposób, w jaki substancje odżywcze krążą w ekosystemie. Na przykład niektóre rośliny inwazyjne mogą zmieniać skład chemiczny gleby, co może wpływać na wzrost i rozwój roślin rodzimych. Takie zmiany mogą prowadzić do degradacji gleby i obniżenia jakości siedlisk leśnych.

5. Zwiększenie kosztów zarządzania lasami
Zwalczanie gatunków inwazyjnych jest kosztowne i wymaga dużych nakładów finansowych oraz zasobów ludzkich. W lasach państwowych, które pełnią również funkcje ochrony przyrody, walkę z inwazyjnymi gatunkami trzeba prowadzić w sposób zrównoważony, co wiąże się z dodatkowymi kosztami.

6. Zaburzenia w funkcji ochrony wodno-gruntowej
Lasy państwowe pełnią ważną rolę w ochronie gleb i wód, zapobiegając erozji i chroniąc zasoby wodne. Gatunki inwazyjne, które zmieniają skład roślinności w lasach, mogą wpłynąć na zdolność lasów do pełnienia tych funkcji, na przykład przez zmniejszenie retencji wody lub zwiększenie erozji gleby.

Przykłady gatunków inwazyjnych w Polsce:

Dąb czerwony (Quercus rubra) – gatunek obcy, który zdominował niektóre ekosystemy leśne, wypierając rodzime dęby.

Szara wiewiórka (Sciurus carolinensis) – gatunek, który konkuruje z rodzimą wiewiórką rdzawą (Sciurus vulgaris) o pokarm i terytorium.

Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi) – roślina, która zagraża bioróżnorodności i zdrowiu ludzi, powodując poparzenia skóry. Skąd się wziął barszcz Sosnowskiego? W jakim tempie potrafi się on rozprzestrzeniać? Co robić, jeśli znaleźliśmy się w pobliżu barszczu Sosnowskiego i podejrzewamy, że zostaliśmy pokryci jego olejkami? O tym opowiada Michał Wojcieszkiewicz w kolejnym odcinku cyklu "Oblicza lasów".Reżyseria: Tomasz Zielonka, Zdjęcia: Adrian Frankowski.

Oblicza lasów #31 - Echa Leśne